Psychodeliki

Czym są substancje psychodeliczne

Słowo „psychodeliczny” pochodzi od angielskiego terminu „psychedelic”, który z kolei wywodzi się z greckich słów psyche, oznaczającego „duszę”, oraz delein, oznaczającego „ukazywać” lub „objawiać”. W wolnym tłumaczeniu można je więc interpretować jako „ukazujący duszę”. Nazwa ta skłania do głębokiej refleksji na temat natury psychodelików i ich wpływu na ludzki umysł.

Psychodeliki to grupa substancji psychoaktywnych, które wywołują zmiany w percepcji, sposobie myślenia i przeżywaniu emocji. Pod ich wpływem często zdarzają się doświadczenia porównywane do marzeń sennych, hipnozy lub medytacji. Obecnie środki psychodeliczne przeżywają swoisty renesans, a na całym świecie prowadzi się rozległe badania nad ich potencjalnymi właściwościami leczniczymi.

Jakie są rodzaje substancji psychodelicznych?

Psychodeliki można podzielić na klasyczne i nieklasyczne. W tej sekcji skupimy się na psychodelikach klasycznych, które są szczególnie interesujące ze względu na ich wpływ na receptory serotoninowe, w tym 5-HT2A i 5-HT1A. Receptory serotoninowe odgrywają kluczową rolę w regulacji nastroju, emocji i percepcji, dlatego ich aktywacja przez psychodeliki może prowadzić do głębokich zmian w sposobie myślenia i odczuwania, co jest istotne w kontekście terapeutycznym.

Psychodeliki klasyczne

LSD (dietyloamid kwasu lizergowego):

  • LSD jest jednym z najlepiej znanych psychodelików. Zostało po raz pierwszy zsyntetyzowane w 1938 roku przez szwajcarskiego chemika Alberta Hofmanna. Wywołuje intensywne zmiany w percepcji, myśleniu i nastroju.
  • Działanie: Silnie pobudza receptory 5-HT2A, co prowadzi do głębokich doświadczeń wizualnych i emocjonalnych.

Psylocybina:

  • Psylocybina jest naturalnie występującym związkiem chemicznym znajdującym się w niektórych gatunkach grzybów, znanych potocznie jako „grzyby halucynogenne” lub „magiczne grzyby”.
  • Działanie: Po spożyciu psylocybina przekształca się w psylocynę, która silnie aktywuje receptory 5-HT2A, prowadząc do zmienionych stanów świadomości, w tym wizji i głębokich wglądów.

DMT (dimetylotryptamina):

  • DMT jest silnym psychodelikiem występującym w niektórych roślinach i zwierzętach. Jest również głównym składnikiem ayahuaski, tradycyjnego napoju używanego w ceremoniach szamańskich w Ameryce Południowej.
  • Działanie: DMT działa bardzo szybko i intensywnie, aktywując receptory 5-HT2A, co prowadzi do silnych halucynacji głębokich, często mistycznych doświadczeń.

5-MeO-DMT (5-metoksy-dimetylotryptamina):

  • 5-MeO-DMT jest silnym psychodelikiem występującym w niektórych roślinach oraz w wydzielinie ropuchy Bufo alvarius.
  • Działanie: W przeciwieństwie do innych klasycznych psychodelików, 5-MeO-DMT silnie aktywuje zarówno receptory 5-HT2A, jak i 5-HT1A, co prowadzi do subtelniejszych wizualnych efektów, skupiając się bardziej na głębokich doświadczeniach emocjonalnych i duchowych, często opisywanych jako doświadczenia mistyczne lub jedności z wszechświatem.

Meskalina:

  • Meskalina jest naturalnym alkaloidem występującym w kaktusach, takich jak pejotl i San Pedro. Jest jednym z najstarszych znanych psychodelików, używanym od tysięcy lat w rytuałach religijnych przez rdzennych mieszkańców Ameryki.
  • Działanie: Meskalina aktywuje receptory 5-HT2A, co prowadzi do zmienionych stanów świadomości, w tym wizji i głębokich wglądów.

Każdy z tych psychodelików ma unikalne właściwości i może prowadzić do różnorodnych doświadczeń, jednak ich wspólnym mianownikiem jest silne oddziaływanie na receptory serotoninowe, co jest kluczowe dla ich potencjalnych zastosowań terapeutycznych.

Psychodeliki atypowe

Różnorodne mechanizmy działania, w tym wpływ na systemy serotoninowe, glutaminergiczne i opioidowe. Do psychodelików atypowych można zaliczyć między innymi 3,4-metylenodioksymetamfetaminę (MDMA) oraz ketaminę.
  • MDMA (ecstasy): Choć nie jest klasycznym psychodelikiem, MDMA oddziałuje na układ serotoninergiczny, głównie poprzez uwalnianie dużych ilości serotoniny, a także innych substancji, takich jak oksytocyna. Wywołuje wzrost otwartości emocjonalnej, co może być pomocne w procesie terapeutycznym.
  • Ketamina: Wykazuje psychoaktywne działanie głównie za sprawą antagonistycznego – czyli blokującego – wpływu na receptory NMDA przeznaczone dla glutaminianu, który jest najpowszechniej występującym neuroprzekaźnikiem pobudzającym aktywność neuronów.

Jaki jest potencjał substancji psychodelicznych
w leczeniu zaburzeń psychicznych

Szeroko rozumiana grupa substancji psychodelicznych, takich jak 5-MeO-DMT, psylocybina, MDMA czy ketamina, wykazuje potencjał w leczeniu różnych zaburzeń psychicznych. Terapeutyczne działanie klasycznych psychodelików wydaje się wynikać między innymi ze zwiększenia elastyczności psychologicznej i autorefleksji, która sprzyja wglądom i pomaga w uzyskaniu nowej perspektywy. Wyniki badań laboratoryjnych sugerują, że mogą one również znacząco pobudzać proces neuroplastyczności, czyli powstawania nowych połączeń pomiędzy neuronami. Gdy używa się ich w odpowiedni sposób, mogą one zmniejszać sztywność myślenia, tendencję do skupiania się na negatywnych aspektach rzeczywistości oraz skłonność do ruminacji, czyli obsesyjnych pesymistycznych myśli towarzyszących depresji i innym zaburzeniom. Badania kliniczne wskazują, że mogą one mieć pozytywny wpływ na różne zaburzenia psychiczne. Oto niektóre z obszarów, w których dostrzegany jest ich terapeutyczny potencjał: zaburzenia depresyjne (w tym również depresja oporna na leczenie), zaburzenia lękowe, uzależnienia, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia odżywiania czy zespół stresu pourazowego.

Efekty niepożądane

Podczas gdy psychodeliki wykazują obiecujący potencjał terapeutyczny, ich stosowanie wiąże się również z pewnymi ryzykami i działaniami niepożądanymi. Najczęściej zgłaszane efekty uboczne to lęk, dezorientacja, paranoja oraz tzw. „bad trip”, czyli negatywne doświadczenie psychodeliczne, które może być traumatyczne. W rzadkich przypadkach mogą wystąpić długotrwałe efekty, takie jak Hallucinogen Persisting Perception Disorder HPPD, charakteryzujący się utrzymującymi, lub nawracającymi przez pewien okres czasu po sesji psychodelicznej zmianami w percepcji (flashbacks). Ważne jest, aby stosowanie psychodelików odbywało się pod ścisłym nadzorem medycznym i w odpowiednich warunkach terapeutycznych, aby zminimalizować ryzyko i maksymalizować korzyści terapeutyczne.

Terapia wspierana psychodelikami – na czym polega​

Terapia wspierana substancjami psychodelicznymi to innowacyjne podejście terapeutyczne, które wykorzystuje kontrolowany i nadzorowany sposób stosowania szeroko rozumianej grupy psychodelików, takich jak LSD, psylocybina czy DMT, a także MDMA. Celem użycia tych substancji jest wsparcie i udrożnienie procesu terapeutycznego. W trakcie terapii pacjent poddawany jest oddziaływaniom psychodelików w specjalnie przygotowanym otoczeniu, pod nadzorem doświadczonych specjalistów psychiatrii i psychoterapeutów.

Terapia z użyciem psychodelików pomaga pacjentom zmierzyć się z trudnościami emocjonalnymi i wymagającymi doświadczeniami z ich osobistej historii biograficznej, a także pogłębić proces introspekcji. W jej trakcie mogą oni spojrzeć z innego punktu widzenia na swoje problemy i wyzwania, zyskując głębsze zrozumienie swojego życia. Ważnym elementem terapii psychodelicznej jest stworzenie bezpiecznej i wspierającej przestrzeni dla pacjenta, w której może on zagłębiać się we własne myśli, emocje i doświadczenia w obecności profesjonalnych terapeutów.

Terapeuci odgrywają kluczową rolę w tym procesie. Pomagają pacjentom przygotować się do sesji psychodelicznej i przejściu przez nią, a także w późniejszej integracji przeżyć, udzielając wsparcia interpersonalnego i pomagając wykorzystać uzyskane wglądy w codziennym życiu. Terapia wspierana substancjami psychodelicznymi może przynieść ulgę osobom cierpiącym z powodu wielu zaburzeń psychicznych, ale wymaga skrupulatnego nadzoru medycznego i zapewnienia odpowiedniej opieki w trosce o bezpieczeństwo uczestników.